bazı akdeniz lezzetleri - zeytinyağlı taze fasulye

Zeytinyağlı taze fasulye, Akdeniz mutfağının yalnızca bir lezzeti değil, aynı zamanda doğayla kurulan etik ilişkinin, zamanla örülmüş bir kültürel hafızanın ve bedenle ruh arasında kurulan dengeli bir varoluş biçiminin somutlaşmış hâlidir. Bu yemeğin yapım süreci, Aristoteles’in “form” ve “madde” ayrımını çağrıştırır: fasulye, domates, soğan ve zeytinyağı gibi maddi unsurlar, pişirme ritüeliyle bir forma kavuşur; bu form, yalnızca damakta değil, bellekte de iz bırakır. Böylece yemek, bir estetik nesneye dönüşür; hem duyulara hem de düşünceye hitap eden bir anlatı olur.

Tarifin ritmi, doğanın döngüselliğini ve insanın sabırla kurduğu uyumu yansıtır. Fasulyenin kılçıklarından arındırılması, bireyin kendi içindeki fazlalıklardan arınma süreci gibidir; soğanın doğranması, gözyaşıyla gelen arınmayı; zeytinyağının tencereye bırakılması ise Akdeniz’in güneşle olgunlaşmış bilgeliğini temsil eder. Bu süreç, Heidegger’in “aletler dünyası”na dair çözümlemeleriyle örtüşür: mutfaktaki her nesne, yalnızca işlevsel değil, aynı zamanda anlam yüklüdür. Tencere, bir mekân değil; bir zaman kapsülüdür. İçinde pişen fasulye, geçmişin ve doğanın izlerini bugüne taşır.

Yemeğin pişme süresi, Kierkegaard’ın varoluşsal sabır anlayışıyla paralel bir şekilde, insanın içsel dönüşümüne işaret eder. Kısık ateşte geçen dakikalar, yalnızca bir teknik gereklilik değil, aynı zamanda bir bekleyişin, bir teslimiyetin ve bir dönüşümün metaforudur. Domatesin eklenmesiyle başlayan ikinci aşama, tıpkı bir düşüncenin olgunlaşması gibi, lezzetin derinleşmesini sağlar. Bu aşamalar, yemek yapmayı bir eylem değil, bir ritüel hâline getirir; çünkü burada zaman, yalnızca kronolojik değil, aynı zamanda ontolojik bir boyut kazanır.

Zeytinyağlı taze fasulye, Akdeniz’in güneşiyle, toprağıyla ve insanıyla kurduğu çok katmanlı ilişkinin bir izdüşümüdür. Bu yemek, yalnızca beslenmek için değil, yaşamak, hatırlamak ve anlamak için yapılır. Sofraya konduğunda, yalnızca bir tabak değil, bir anlatı sunar: doğanın cömertliği, insanın sabrı ve kültürün sürekliliği. Böylece zeytinyağlı taze fasulye, Akdeniz’in felsefi ve estetik bir manifestosu hâline gelir; sade ama derin, sıradan ama kutsal.

Malzemeler

1 kg fasulye

1 kg rendelenmiş domates

2 baş iri soğan

5 yemek kaşığı sızma zeytinyağı

Tuz, kesme şeker

Tarif

Fasulyeleri kılçıklarından arındırın. 1 kg. fasulye için 2 baş iri soğanı yemeklik doğrayın. Tencerenizin dibine önce 5 yemek kaşığı sızma zeytinyağını koyun. Sonra doğranmış soğanları, en üste fasulyeyi yayın, iki tatlı kaşığı tuz ve 2 adet kesme şeker koyduktan sonra tencerenin kapağını kapatın ve kısık ateşte 15-20 dakika, ara sıra karıştırarak pişirin. Ardandan rendelediğiniz 1 kg. domatesi koyun, harlı ateşte birkaç taşım kaynatın. Yarım bardak su koyup kapağını kapatın, ateşi kısın ve 40 dakika pişirin.