Fotoğraf plastik sanatların bir kolu, sayfalarca yazı yazarak yapamayacağınızı
bazen tek kare fotoğrafta anlatma imkanı bulursunuz. Fotoğrafı çekene de,
bakana da mutluluk verir bu anlatım. "Ne var ki fotoğraf sadece makine ile
çekilmez"...
Türkiye'nin tarihi, doğası, kültürü böylesine zengin olunca, fotoğrafçılar için
eşi bulunmaz bir konu çeşitliliği de beraberinde geliyor. İster yabancı, ister
Türk; ülkemizi gezen turistler, kendilerine ilginç gelen her konuyu
görüntülüyor yada kaydediyor. Özetle Türkiye, eşi bulunmaz bir "Foto
safari" ülkesi olarak da yerini alıyor. Foto safari’ye çıkanlar, değişik
açılar bulmak, farklı kareler yakalamak adına rehberin anlattıklarını bile
dinlemekten feragat eder, hareket saatine hep geç kalırlar. Bu gezilerde eğer
rehber, fotoğrafa uygun otantik bir konu, az rastlanır bir açı yada iyi bir
manzara gösterirse gönül bağı kurulmuş ve bu uğurda tüm yorgunluk, olumsuz hava
koşulları gibi pürüzler unutulmuş olur...
Foto safarilerde sokak satıcıları, insan portreleri, yöresel özellik taşıyan
folklorik konular, el sanatları hep ilgi çeker; Fakat doğa fotoğrafları, gün
doğum ve batımları, doğal yaşamdan enstantaneler hemen her fotoğrafçıda
"Zamanı dondurmak" adına farklı heyecanlar yaşatır.
TÜRKİYEDE FOTO SAFARİ İÇİN İDEAL MEKANLAR
KLASİK KONULAR
Klasik konularda
örneğin "Evler, konaklar, yalılar" objektiflere sığdırılması zor da
olsa, en çok ilgi duyulan konular arasında yer alır. Yozlaşmadan günümüze
gelebilmiş ve adeta birer "Çekim Platformu" niteliği taşıyan yörelerimizden
ilk akla gelenler şöyle sıralanabilir: Safranbolu, Yörük Köyü, Taraklı, Göynük,
Mudurnu, Bursa, Cumalıkızık, Mudanya, Afyon, Urfa, Hatay, Mardin evleri,
Ayvalık Cunda Adası, Ankara, Antalya, Kaleiçi Evleri, İstanbul Boğazındaki
yalılar ve köşkler detaycı fotoğrafçılar için; Ayvalık Cunda Adası örneğinde
görüldüğü gibi Rum mimarisi taş evlerin kapı tokmağından, dökme demir balkon,
pencere parmaklıkları detaylarına kadar görüntüleyebiliyorlar. Ankara, Antalya
Kaleiçi Evleri turistik merkezlerde olması nedeniyle ilgi çeker. Kiremitsiz
çatılarıyla kesme taş işçiliğinin en güzel örneklerine sahip olan Mardin Evleri
araç girmeyen, çöp toplama dahil taşımacılığın at, eşek ve katırlarla yapıldığı
gizemli tünellerden oluşan sonu görünmeyen daracık, kademeli sokakları dini
yapı anıtları fotoğraf karelerini çoğaltacak güzelliktedir. Mimari konulara
eklenen antik eserler, tarihi ören yerleri yelpazeyi genişletir.
ARKEOLOJİ
Ülkemizin farklı kültür ve medeniyetlere ev sahipliği yapması foto röportaj,
belgesel ve film ustalarına olağanüstü imkanlar sağlıyor. İstanbul Antoloji
Müzesi, Antalya Müzesi, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Selçuk Efes gibi
müzelerde çeşitli ışık efektleriyle aydınlatılıp sergilenen eserler yabancılar
için bir tür "Türkiye davetiyesi" yerine geçiyor.
AÇIK ALANLAR
Foto
safarilerde ilk akla gelen açık mekanların başında Kapadokya bölgesi gelir. Her
adımda değişen kompozisyon ve peyzaj zenginliği mevsimsel renklerin katkısı,
iklimsel değişikliklere; yöre insanlarıyla yaşam biçimleri de eklenince,
fotoğraf sanatı için eşi bulunmaz bir güzellik ortaya çıkıyor. Farklı yüzey
şekilleri arasındaki kiliseler, üzüm kütükleri, çiftçiler, at arabaları, toprak
çömlek ve kapların yapım aşamaları, Köyceğiz Gölü ve çevresi, Dalyan
Sazlıkları, İztuzu Kumsalı, Kaplıcalar, Caretta Caretta kaplumbağaları
safaricilerin ilgisini çeken diğer konular...
Türkiye'nin farklı kuş türlerinin bir arada görülebildiği ender ülkelerden biri
olması, kuş gözlemciliğinin yanı sıra kaplumbağa, fok balığı gibi nesilleri
tükenmekte olan canlı türlerini de gündeme getiriyor. Ülke faunası bu denli
ilgi görürken foto safariyi floraya çevirenler de bulunuyor. Karadeniz yayları,
Uludağ'ın alpin çiçekleri, Kaz Dağları, Torosların şifalı otları, çiçekleri,
Göksu Deltası'nın endemik bitkileri, yakın plan (Makro) çekimler için geniş
imkanlar sunuyor. Safari konusunun uzmanlık isteyen diğer alanlarına göz atacak
olursak Milli Parklar, kanyon geçişleri, mağaralar, dağcılık, balonlu uçuşlar,
Ege, Akdeniz kıyılarında dalış, krater gölleri, hava ve sualtı fotoğrafçıları
için emsalsiz kompozisyonlar oluşturuyor.
GÜN DOĞUMU VE BATIMI
Başta Japonlar olmak üzere şölen niteliği taşıyan bir başka foto safari konusu da
günbatımları. Ayvalık Şeytan Sofrası, Sandras Dağları, Ölemez Tepesi, Köyceğiz
Gölü, Side, Alanya, Adrasan, Amasra, Sinop ve Anadolu'nun batıdaki en uç
noktası olan Babakale... Bu yörelerimizin kiminde doğan günü, kiminde ise
günbatımını görüntülemek büyük heyecanlar yaratır... Ufuk hattına yaklaşan
güneş, adeta batmak istemez gibi yavaşlar, nazlanır, yansıması suya vurur, erir
gider, yeri göğü kızıla boyar. Bu şölende deklanşör sesleri birbiri ardına
duyulur. Esas seremoni ise Nemrut Dağı'nda yaşanır. Gece yarısı Kommagene
Krallığı'nın mekanı Nemrut dağı tepesine çıkanlar; fotoğraf sehpalarını kurar,
makinelerini, açılarını ayarlar, hazırlıklarını tamamlar, battaniyelere
sarılıp, Urfa üstünden ilk ışıklarını beklemeye başlarlar. Yavaş yavaş şafak
söker, tan ağırır, gökyüzü çatırdarcasına ışık huzmeleriyle aydınlanmaya
başlar... Bu resmen günün doğumudur! Güneşin ucunun görünmesiyle de fotoğraf
kareleri birbirini takip eder. Gün batımında ise Nemrut'un zirvesi kırmızıya
boyanır. Işık, heykelleri okşarcasına aydınlatır, hava karadıkça gizem artar,
ışık biter, deklanşörler susar! Fotoğraf plastik sanatların bir koludur.
Sayfalarca yazı yazarak yapamayacağınızı, bazen tek kareyle anlatma imkanı
bulursunuz. Fotoğrafı çekene de bakana da heyecan verir bu anlatım. Ne var ki
fotoğraf sadece makineyle çekilmez...
FOTOĞRAF TEKNİKLERİ
* Fotoğrafları iyi yada kötü
yapan çeşitli etkenler bulunur. Fotoğrafın güzelliğinde teknik kadar kişinin
yaptığı işi sevmesinin de büyük rolü vardır. Beyin, yürek ve gözün birleşmesi
fotoğraf karesine yansırken şimdi de dikkat edilmesi gereken noktalara ana
hatlarıyla bakalım.
* Fotoğrafta anlatmak istenen
neyse fotoğraf onu anlatmalı, kompozisyon olmalı, mesaj taşımalı.
* Fotoğraf karesi içinde önemli olan
kademe neresi ise netlik oraya yapılmalı, derinlik sahası için diyafram ayarını
iyi hesaplayıp gereken değer kullanılmalı. Kısık diyaframlar; f11, f16, f22
gibi değerler kullanıldığında derinlik sahası artar ve kademelerin hepsi
nitelik kazanır. Bazen bu, objenin fona karışıp etkisinin, öneminin azalmasına
neden olabilir.
* Konuya uygun objektif
seçilmeli. Çekilecek obje bir portre ise buna nasıl geniş açılı objektif
kullanmak yadırganırsa, geniş mekanlar içinde konuyu tele objektife sığdırmaya
çalışmak anlatım başarısını engeller.
* Objektif kadar önemli olan bir
başka faktör de makine içine konulacak filmin karakter ve performansıdır.
Kuvvetli ışıklarda düşük asalı filmler, karanlık mekanlarda, hareketli
konularda ise yüksek asalı filmler seçilmelidir.
* Fotoğrafı terbiyeli kılan
etkenler arasında, fotoğraf karesi içine alınan objenin simetriği, perspektifi
de büyük önem taşır. Obje fotoğraf karesi içine iyi yerleştirilmiş midir?
Yapılan yerleştirmede filmin kullanım sahası başarılı mıdır?
* Çekilen konuda neler fotoğraf
karesi içine sığdırılmış neler dışarıda bırakılmış, kadraj istenen ölçülerde
midir? Kare içine alınan objelerin kesim yerlerine dikkat edilmiş midir?
Şartlar ne olursa olsun, bayrak, heykel, kafa, tablo gibi objeler asla
kesilmez. Bunlar ya fotoğraf karesi içinde tamamı görülür yada hiç görülmez.
* Fotoğrafı iyi yapan bir özellikte
fotoğraf dengesidir. Dengeyi cisim dengesi ve renk dengesi olarak ikiye ayırmak
mümkündür. imkan nispetinde kullanım sahası içine yapılan yerleştirmede
objelerin homojen dağılımı ön planda tutulmalıdır. Tüm objeler bir kenarda
toplanıp fotoğrafın diğer bölümü boş kalmışsa ve tüm objelere karşılık dengeyi
koyacak küçük bir hareket veya renkle denge kurulamamışsa fotoğraf dengesiz
demektir. Fotoğraf karesi bir tarafa sarkar bir başka deyişle bakışlar,
objelerin sıkışık bulunduğu bölümde yoğunlaşır, dikkat buraya toplanır. Bu hata
cisim dengesinde olduğu gibi renk dengesinde de yaşanabilir. Çarpıcı renkler
kırmızılar, yeşiller, sarılar bir tarafta toplanırsa bu defa da renk dengesi
kurulamamış olur.
* Tüm detaylara, kurallara
dikkat eden fotoğrafçının fotoğrafı ne zaman çekeceği de önemlidir. Fotoğrafta
zamanlama altında konu incelenirse fotoğrafı filmin ışığı görme hızı
(enstantane) ne olmalı gibi sorular çıkar. Konu bir spor karşılaşması olup bir
gol fotoğrafı çekiliyorsa top ağı şişirmişken havadayken çekilen makbul an "gol
fotoğrafı" topun yere düştükten sonraki n ise gol sonrası fotoğrafı olarak
nitelenir. Bu yarış fotoğrafı veya uçan bir kuş fotoğrafı da olabilir. Yarış
aracının veya kuşun fotoğraf karesi üzerinde aldığı yer denge, kadraj,
yerleştirme gibi bir çok etkene tesir edecektir. Bu tip konularda enstantane
yüksek olur perde çabuk açılır kapanırsa hareketli obje net, gerektiği hızda
açılmışsa durağan objeler net, hareket halindekiler flu bir görünüm kazanır.
Objenin çekimi için en uygun ortam ve zaman nedir? Yıl, mevsim, klimatik ortam
bile fotoğraf kalitesine etki yapar. Işık efektleri, gölge boyları, ışık
saatleri fotoğrafı artistik yapan özelliklerdir. Konu veya manzara her an
çekebilir fakat yağmur sonrası açan güneş ışıklarıyla sıcak bir yaz günü
çekilen fotoğrafta inanılmaz farklar oluşur. Sıcak, buharlaşma, sis, rüzgar,
netliğe ışık kırılmalarına etki yapan faktörlerdir.
* Gün ışığı film kullanırken
yeterli ışık gücüne ulaşmak gerekir. 3200 Kelvin ışık gücünün altına
inildiğinde gerçek renklerde sapmalar başlar, özellikle sabahın ilk saatleri,
akşamın son ışıkları bu güçte ışıklardır. sarı renkler daha ön plana çıkar ve
bu asil ışıklarda farklı renkler elde edilir. Fotoğrafta ışık kullanımındaki
başarı ortaya çıkar. Orada kazanır, orada kaybedilir. Öğlen saatlerinde güneşin
tam tepeye çıktığı ışıkların dik ve sert indiği zamanlarda ışık şiddeti de 3500
kelvini geçmiştir. Bu defa da mavi renkler patlar yaz aylarında 11:00-16:00
saatleri arası makbul değildir. Sert ve koyu gölgeler oluşur, yansımalar
rahatsız edici boyutlara ulaşır, diyafram ayarlarında bir yerden yansıyan
ışıklar yanılmalara neden olur.
* Zoom objektifler genellikle
objenin ve fotoğraf çeken kişinin hareket halinde bulunduğu durumlarda daha çok
işe yarar. Örneğin bir bisiklet yarışını herhangi bir araç ile takip
ediyorsanız, kompozisyon sürekli hareket halindedir ve kadraj sürekli değişim
gösterir. Zoom objektifler sayesinde istenmeyen bölümler kadraj dışında
bırakılır ve fotoğraf karesi içinde yer alan kompozisyonu yeniden kesilmeye
gerek bırakmaz. Zoom objektifler içinde fix tele objektiflere göre daha fazla
element bulunduğu için, ışık bu merceklerden geçerken daha fazla kırılma
gösterir ve içinde daha az element olan fix objektif kalitesini vermez fakat
tek objektifte taşıdığı değerler sayesinde makro, geniş açı, tele objektif
değerlerine sahip olunabilir Zoom objektiflerle çeşitli denemeler de
yapılabilir. Makinenin enstantane ayarını düşük tutup, optülatörün açılıp
kapanma süresi içinde ani zoom yapılırsa aşağıda görülen zoomlanmış fotoğraflar
elde edilebilir. Burada bütün ustalık perde kapanana kadar filmin göreceği ışık
ve objenin hareketidir.
HAMAMDA FOTOĞRAF ÇEKİMİ
Fotoğraf makineleri, kameralar için
hiç de sağlıklı olmamasına rağmen, hamamda fotoğraf çekmek oldukça zahmetlidir.
Hamam içi ısısına göre, daha soğuk havadan getirilip hamama sokulan
kamerada buhar ve aşırı sıcaktan doğan bir terlenme başlar! Bu ani terleme
neticesinde objektif ve vizör buğulanır, kameradan bakıldığında etraf görünmez
olur. Sürekli olarak objektif ve vizör penceresinin silinmesi işe yaramaz .
Buğulanma süresi kameranın vücut (body) ısısı hamamın iç ısına eş değere gelene
dek devam eder. Bu bir bakıma kameranızı suyun içine sokmakla aynı anlama hatta
daha fazla tahribata neden olacak bir davranıştır. Objektif içindeki ulaşılması
zor elemanların (merceklerin) arasına kadar ısı ve nem etki yapar. Yüksek ısı
ve nemden oluşan dairesel buğu objektif normal hava şartlarına girdikten sonra
bile mercekler üzerinde kalıcı izler bırakabilir. Tüm bu
olasılıklara karşı hala fotoğraf çekmek isterseniz. Kameranızı çekimden en az
30-40 dakika önce hamamın çekim yapacağınız bölümüne koymalısınız. Isınan
makine artık buğu yapmayacaktır. Veya bu kadar bekleme süresi yoksa saç kurutma
makinesi (fön) ile kamerayı ısıtmalısınız. Bu da hassas olan iç mekanizmanın
zarar görmesine neden olacaktır. Daha sonra çekime başlayacağınız an genellikle
hamamların çok aydınlık olmadığı hesaba katılarak yüksek asalı (400 Asa gibi)
hassas filmler tercih edilmelidir. Flaş la çekim ise istenilen neticeye
ulaşmanıza imkan vermez. Flaş ışığı buharda yüzeysel olarak kalır geri plana
gidemeyerek aydınlatamaz. Ayrıca flaş içinde oluşan su damlacığı iletkenlik
yaparak kısa devre oluşmasına da sebep olabilir.
* Sonuçta fotoğraf,
gerçekleştirilmesi gereken kurallardan kaç tanesi bir araya getirilebildiyse o
derece başarılı olacaktır. Aynı zamanda fotoğraf, kişinin bilgi birikimini,
dünya görüşünü ruh dünyasını yansıtır. Görülenler karşısında ne denli duyarlı
olup etkileniyorsa çekilen fotoğrafta o derece etkileyici olur. Ülkemiz ise
foto safari açısından da tam anlamıyla sonsuz hazineye sahiptir.