Dağ Nohutunun Faydaları

Mayıs ayının sonlarında, yöresel olarak Haziran ayı boyunca köylü pazarlarında, sokaklarda satılan bir demet mutluluk, dağ nohutu. Pek çoğumuz için çocukluğumuzda kalan bir anı, şanslı olanlarımız içinse çocukluğumuzdan beri devam eden lezzetli bir eğlencelik. Gerçekten de dağ nohutu hem lezzetli hem yemesi eğlenceli bir yiyecek. Peki ama nedir bu dağ nohutu? Gerçekten de dağlarda mı yetişir? Atıştırmalık mıdır sadece, başka şekilde tüketemez miyiz? Ya sağlığımıza kattıkları? Biz de sizin gibi merak ettik ve araştırdık. Şimdi öğrendiklerimizi paylaşma zamanı.

Dağ Nohutu Nedir?

Ülkemizde taze nohut, yeşil nohut, deli nohut, delice nohut gibi isimlerle bilinen dağ nohutu, yemeklik kuru nohutun tam olgunlaşmamış halidir. Bu yöresel isimler bazen çok kafa karıştırıcı olabiliyor. Örneğin Mersin’de dağ nohutuna firik diyorlar oysa Gaziantep’te firik bir bulgur çeşidinin adı. Bazı yörelerde de buğday ve mısırın henüz olgunlaşmamış tohumlarının közde pişirilmesiyle elde edilen atıştırmalığa da firik denir. Bu örnekleri çoğaltmak mümkün. Hatta hakkında sayfalar dolusu yazı yazılabilir ama şimdi değil. Biz konumuza, dağ nohutuna dönelim.

Bildiğiniz gibi nohut ülkemizde en çok tüketilen kuru baklagiller arasında ve kuru fasulyeden sonra 2. sırada yer alıyor. Bilinen en eski tarım bitkilerinden olan nohut, binlerce yıldır üzerinde en çok araştırma ve iyileştirme çalışması yapılan bitki muhtemelen. Ne toprak ne de iklim konusunda hiç seçici bir bitki olmayan nohut, hemen her toprakta ve hava şartında yetişebiliyor. Senede sadece 1 defa ürün veren bu değerli besin maddesi için yapılan bilimsel araştırmalar, daha kaliteli ürün elde etmek ve daha çok verim alınmasını sağlamaya yönelik. Ülkemizde yetişen türleri en fazla 1 metre yüksekliğinde ve otsu bir bitki olan nohut, bakla denen çiçekleri içinde tohumlarını taşıyor ve bizim besin olarak tükettiğimiz kısmı da işte bu tohumlar. Yetiştiği bölgeye ve cinsine göre her bir baklanın içinde en fazla 2 tohum, yani nohut tanesi bulunur. Bahar aylarında ekimi yapılan nohut, kısa zaman içinde filizlenir ve 1 ay içinde ürün vermeye başlar. Nohutların olgunlaşmaya başladığı günlerde yeşil olan rengi, günler geçtikçe sararır. Yaprakları ve bakla denen kapsülleri tamamen sararan nohutlar toplanır ve uygun şartlarda nemini tamamen kaybedene kadar kurutulur böylece yemeklik nohut olarak adlandırılan bakliyat elde edilir. İşte bu aşamaya gelmeden, yapraklar ve baklalar yeşil, nohut taneleri körpeyken, köküyle birlikte tarlalardan toplanarak, demetler halinde satışa çıkan nohuta da dağ nohutu diyoruz. Büyük şehirlerde koca koca adamların, süslü püslü kadınların, amcaların, teyzelerin, ellerindeki bir demet çalının arasından bulup kopararak, sokak ortasında hiç çekinmeden dağ nohutu yediklerine siz de şahit olmuşsunuzdur. Hatta büyük ihtimalle siz de onlardan birisinizdir. Bu taptaze ve biraz da çocuksu eylemin tadını çıkarmak için en fazla 1 ay zamanımız var. Bir daha kavuşmak için 1 sene beklememiz gerekecek.

Her geçen gün daha da artan dünya nüfusunun beslenme sorunu da giderek artıyor. Protein yönünden zengin ve dengeli bir beslenme ise sağlıklı bireyler yetişmesi için çok önemli. Proteine dayalı bir beslenme modeli de ancak protein yönünden zengin hayvansal gıdalar ve bitkisel proteinler yönünden zengin baklagillerin dengeli biçimde tüketilmesiyle mümkün olabilir. Hayvansal gıdaların özellikle kırmızı etin, şu ya da bu sebeplerden herkes tarafından yeterince tüketilemediği dikkate alınacak olursa, protein yönünden zengin ve ulaşılması daha kolay olan bitkisel besinlerin önemi daha da belirgin biçimde karşımıza çıkar.

Dağ Nohutunun Faydaları Nelerdir?

Nohut bitkisinin faydalarını sadece insan sağlığı yönünden ele almak haksızlık olur. Nohut, yetişmesi için ihtiyacı olan azotu, köklerindeki nodüller sayesinde havadan kendi kendine alabilir. Yani, yetiştiği toprağı değerli hale getirir.

Tüm dünyada neredeyse sadece beslenme için kullanılan nohut ortalama olarak % 25 protein içerir ki bu miktar diğer baklagillerle kıyaslanacak olursa en yüksek protein içeriği. Bunun dışında % 50 karbonhidrat, % 15 diyet lifi, % 5 yağ ile fosfor ve kalsiyum, çinko, folik asit, manganez içeriğiyle de çok değerli bir besin maddesi.

1- Kalp – Damar Hastalıklarından Korur

Yüksek ve kaliteli posa içeriği ile birlikte, dolaşım sistemi için çok gerekli olan aminoasit içeriği sayesinde damar sağlığını koruyarak daha iyi bir dolaşım sağlar ve bu da kalp sağlığını korur.

2. Kan Şekerini ve Kolesterolü Dengeler

Hem yüksek lif içeriği hem düşük glisemik endeksi sayesinde kan şekerini dengeler. Dağ nohutunda bulunan, suda çözünmeyen lif bileşenleri, glikozun emilimini geciktirerek nişastanın hidrolizini yavaşlatır. Böylece kandaki şekerin hızla düşmesini engeller. Diyabet hastalarının diyetlerinde mutlaka yer vermeleri gereken bir besindir. Dağ nohutu yılda 1-2 defa da olsa tüketilmelidir.

3. Süt Yapar

Yağ oranı diğer baklagillere nazaran biraz daha yüksek olduğu için, emziren annelerde süt yapımını artırır. Dağ nohutu, emzirme dönemi Mayıs, Haziran aylarına denk gelen anneler için bulunmaz bir fırsat.

4. Kemik Sağlığı İçin Faydalı

İçeriğindeki yüksek kalsiyum sayesinde hem gelişme çağındaki çocuklar için hem de menopoz dönemindeki kadınlar için faydalıdır. Kemik ve diş gelişimine katkıda bulunduğu gibi, kemikleri güçlendirerek kayıpları önler.

5. Kilo Kontrolüne Yardımcı

Dağ nohutu, yüksek posa içeriğiyle mide ve bağırsakta daha fazla doluluk hissi yaratır. Üstelik daha fazla su içerdiği için halsizlik, yorgunluk gibi şikayetleri de ortadan kaldırır. Diyet yaptığınız döneme denk gelirse, dağ nohutu çok faydalı bir ara öğün ve atıştırmalık olabilir. Ama eğer mevsimi değilse, leblebi olarak da tüketebilirsiniz. Leblebi, nohutun kavrulmasıyla elde edildiği için biraz vitamin kaybına uğrayabilir ama verdiği tokluk hissi değişmez. 4 kaşık pişmiş nohut ve 1 dilim esmer ekmeğin kalorileri eşittir. Fakat nohut daha yüksek posa içeriğine sahip olduğu için daha uzun süre tok tutar.

6. İdrar Söktürücü

Dağ nohutu da, tüm taze meyve ve sebzelerde olduğu gibi yüksek oranda su içerir. Ve yeterince sıvı almak da vücutta biriken fazla suyu atmanın en sağlıklı yoludur.

7. Bağırsakları Yumuşatır

Yüksek diyet lifi sayesinde besinlerin bağırsakları daha çabuk terk etmesini sağlar. Selüloz, lignin ve hemisellüloz gibi suda çözünmeyen lif bileşenleri içeren dağ nohutu, dışkının miktarını artırır ve kalın bağırsaklarda kalma süresini kısaltır.

8. Zihinsel Yorgunluğu Azaltır

Bazen hepimiz kendimizi yorgun, bitkin hatta depresif hissederiz. Bunun sebebi bazen sosyal ilişkilerimiz ama çoğu zaman da vitamin, mineral eksikliği ya da kan şekerinin düşüklüğüdür. Dağ nohutu özellikle magnezyum minerali içeriği sayesinde hem bedensel hem de zihinsel yorgunluk şikayetine birebirdir.

9. Kan Yapar

Kan yapımında büyük katkısı olan demir minerali, dağ nohutunda oldukça önemli bir miktarda bulunur.

Dağ Nohutu Nerelerde Kullanılır?

Baklagillerin ve nohutun Türk mutfak kültüründe de önemli bir yeri var. Dünya nohut üretiminde 4. sırada yer alan ülkemizde nohut, tek başına ya da başka sebzelerle birlikte sulu yemeklerde, çorbalarda, salatalarda, pilavlarda; un, beyaz ve sarı leblebi yapımında kullanılır. Dağ nohutu tarımı yapılan yerlerde, etli yemeği yapılır. Bazı yörelerde taze nohut ezilerek macun kıvamına getirilir ve yaraların iyileştirilmesi için kullanılır.

Dağ nohutunun mevsimi ne yazık ki çok kısa. Taze olarak saklamak da mümkün değil. Ancak dondurularak saklanabilir fakat bu durumda çözülmesini beklemeden pişirmek gerekir, çiğ olarak kullanılamaz. Büyük şehirlerde, semt pazarlarında, köylü tezgahlarında görüldüğü an alınmalı, hızla tüketmeli. Salatalara taze olarak eklenebilir. Sarmısaklı ya da sade yoğurtla da lezzetli bir salata yapmak mümkün. Dağ nohutunun zengin besleyici içeriğinden faydalanmak için tazeyken tüketmek en iyisi ama mümkün olmadığı durumlarda leblebi olarak da tüketmek sağlıklı bir seçenektir.