vitaminler hakkında her şey

Vitamin, vücudumuzda bulunan hücrelerin, normal fonksiyonlarını, büyüme ve gelişmelerini devam ettirmeleri için gerekli olan maddelerdir. 

Vücudumuz için önem teşkil eden 13 vitamin vardır. Bunlar;

• A Vitamini
• C Vitamini
• D Vitamini
• E Vitamini
• K Vitamini
• B1 Vitamini (tiyamin)
• B2 Vitamii (riboflavin)
• B3 Vitamini (niyasin)
• Pantotenik asit
• Biotin
• B6 Vitamini
• B12 Vitamini
• Folik asit

Vitaminler 2 gruba ayrılırlar:

1. Yağda çözünen ve vücudun yağlı dokusunda depolanan vitaminler. Bunlar, A, D, E ve K vitaminleridir.
2. Suda çözünen vitaminler. Vücut, bu vitaminleri alındıkları anda kullanmalıdır. Kullanılmamış olan ve vücuda fazla gelen suda çözünen vitaminler idrar yoluyla vücuttan atılırlar. Sadece B12 vitamini suda çözünen bir çeşit olduğu halde karaciğerde birkaç yıl boyunca depolanabilmektedir.

Fonksiyonları

Yukarıda gördüğünüz her vitaminin vücut için önemli görevleri vardır. Vücut ihtiyacı olan vitamini yeterince alamadığı zaman, insanlar vitamin eksikliği yaşarlar ve vitamin eksikliğinde vücutta bazı sağlık problemleri görülebilir.

Yeterli miktarda sebze, fasulye, mercimek, tam tahıl ve güçlendirilmiş süt ürünleri yememek sağlık problemlerinizin artmasına neden olabilir. Bu sağlık problemlerinden bazıları; kalp rahatsızlıkları, kanser ve kemik sağlığındaki düşüşlerdir.

A vitamini

Sağlıklı kemiklere, yumuşak dokuya, mukus zarına, cilde ve dişlere sahip olmamıza yardımcı olur. Eksikliğinde, gece körlüğü ve kornea erimesi yaşanabilir.

B6 vitamini

Diğer adı piridoksin olan bu vitamin, kırmızı kan hücrelerinin şekillenmesine ve beyin fonksiyonlarının devam etmesine yardımcı olur. Bu vitamin aynı zamanda vücutta kimyasal reaksiyonları sağlayan birçok protein için de önemlidir. Yüksek miktarlarda alınan protein vücutta B6 vitamini seviyesinin artmasını sağlar. Eksikliğinde anemi veya periferik nöropati (beyin ve omuriliği vücudun diğer kısımlarına bağlayan sinirlerin hasar görmesi) görülebilir.

B12 vitamini

Diğer B vitaminleri gibi, B12’de metabolizma için önemlidir. Aynı zamanda kırmızı kan hücrelerine (alyuvar) yardım eder ve merkezi sinir sisteminin de devamlılığını sağlar. Eksikliğinde megaloblastik anemi görülebilir.

C vitamini

Diğer adı askorbik asittir. Antioksidan özelliğine sahiptir ve sağlıklı diş ve diş etlerine sahip olmanızı sağlar. Aynı zamanda vücudun demiri emmesini ve sağlıklı doku oluşumunu sağlar. Ayrıca yaraların iyileşmesine de yardımcıdır. Eksikliğinde megaloblastik anemi görülebilir.

D vitamini

Aynı zamanda ”güneş ışığı vitamini’’ olarak da bilinir. Çünkü vücudun güneşte kalarak ortaya çıkardığı bir vitamindir. Haftada 3 kere, günde 10 – 15 dakika güneşte durmak, vücudun, D vitamini ihtiyacını karşılar. Fakat, güneşli bölgelerde yaşamıyorsanız büyük bir ihtimalle yeterince D vitamini alamıyorsunuz demektir. Çünkü D vitamini, gıdalarla alındığı zaman vücudun ihtiyacını karşılaması oldukça zordur. D vitamini, vücudunuzun kalsiyumu emmesini sağlar, aynı zamanda kan seviyesini ve fosfor seviyesini düzende tutar. Eksikliğinde kemik yumuşaması ve raşitizm görülebilir.

E vitamini

Diğer adı tokoferol olan bir antioksidandır. Alyuvarların şekil almasında rol oynar ve vücudun K vitaminini kullanmasını sağlar. Eksikliğinde vücuda olan negatif etkisi tam olarak bilinmemektedir.

K vitamini

Vücut için önemli vitaminler listesinde olmasa da K vitamini olmadan kan, bir arada durmaz (pıhtılaşmaz). Ayrıca bazı araştırmalar, K vitamininin kemik sağlığı açısından da önemli olduğunu iddia etmektedirler. Eksikliğinde kanama diyatezi görülebilir.

Biotin

Protein ve karbonhidrat metabolizması için önemlidir. Aynı zamanda hormon üretimi ve kolestrol için de önemlidir. Eksikliğinde bağırsak iltihabı veya deri yangısı görülebilir.

Niyasin

Bir çeşit B vitaminidir ve sağlıklı deri ve sinir sistemine sahip olmamızı sağlar. Aynı zamanda kolestrol düşürücü etkileri vardır. Eksikliğinde pellagra adlı bir deri hastalığı görülebilir.

Folik asit

B12 vitamini ile birlikte alyuvarlara şekil vermek için çalışır. DNA üretimi için folik asite ihtiyaç vardır. Hamile olan her kadının yeterince folik asit aldığına emin olması gerekir. Düşük miktarda folik asit alımının sonucunda doğum kusurları oluşabilir.

Pantotenik asit

Gıda metabolizması için önemlidir. Hormon ve kolestrol üretiminde de rol oynar. Eksikliğinde parestezi (ciltte hissedilen, belirgin uzun süreli etkisi olmayan, karıncalanma, uyuşma, iğnelenme ve yanma hissi) görülebilir.

B2 vitamini (Riboflavin)

Diğer B vitaminleri ile birlikte çalışır. Vücut gelişimi ve alyuvar üretimi için önemlidir. Eksikliğinde ariboflavinoz görülebilir.

B1 vitamini (Tiyamin)

Hücrelerin karbonhidratları enerjiye çevirmesine yardımcı olur. Hamilelik ve emzirme sırasında yeterli miktarda karbonhidrat almak son derece önemlidir. Aynı zamanda kalp fonksiyonları ve sağlıklı sinir hücreleri için de önemli bir vitamindir. Eksikliğinde beriberi hastalığı (bir tür sinir sistemi hastalığı) veya Wernicke-Korsakoff sendromu (hafıza kaybı gibi beden işlevlerinde düzensizlik durumu) görülebilir.

Gıda kaynakları

Yağda çözünen vitaminler

A vitamini: koyu renkli gıdalar, koyu yapraklı sebzeler, yumurta sarısı, güçlendirilmiş süt ürünleri (peynir, yoğurt…), ciğer, kırmızı et ve balık.

D vitamini: balık (somon, ringa balığı gibi yağlı balıklar), balıkyağı, güçlendirilmiş tahıllar, güçlendirilmiş süt ve süt ürünleri.

E vitamini: avokado, koyu yeşil sebzeler (brokoli, ıspanak, kuşkonmaz…), margarin, yağlar (ayçiçek yağı, mısır özü yağı, aspir yağı), papaya ve mango, tohumlar ve kabuklu yemişler, buğday tohumu, buğday tohumu yağı.

K vitamini: lahana, karnabahar, tahıllar, koyu renkli sebzeler, koyu yapraklı sebzeler, balık, ciğer, kırmızı et, yumurta.

Suda çözünen vitaminler

Biotin: çikolata, yumurta sarısı, tahıl, baklagiller, süt, kabuklu yemişler, sakatatlar, domuz eti, maya.

Folik asit: brokoli ve kuşkonmaz, pancar turşusu, bira mayası, kuru fasulye, güçlendirilmiş tahıllar, yeşil, yapraklı sebzeler, mercimek, portakal ve portakal suyu, fıstık ezmesi, buğday tohumu.

Niyasin (B3): avokado, yumurta, zenginleştirilmiş ekmek ve güçlendirilmiş tahıllar, balık (ton balığı, tuzlu su balıkları), yağsız etler, baklagiller, kabuklu yemişler, patates, kümes hayvanı eti.

Pantotenik asit: avokado, brokoli, lahana ailesinin sebzeleri, karalahana, süt, baklagiller, yumurta, mercimek, mantar, sakatatlar, kümes hayvanı eti, beyaz ve tatlı patatesler, tam tahıllar.

Tiyamin (B1): süt tozu, yumurta, zenginleştirilmiş ekmek ve un, yağsız etler, kuru fasulye, kabuklu yemiş ve tohumlar, sakatatlar, bezelye, tam tahıllı gıdalar.

B6 vitamini: avokado, muz, kuru fasulye, et, kabuklu yemişler, kümes hayvanı eti, tam tahıllar (işlenen her tahılın B6 vitamini yüksek oranda azalır).

B12 vitamini: et, yumurta, soya sütü, süt ve süt ürünleri, sakatatlar (ciğer ve böbrek), kümes hayvanı eti, kabuklu deniz ürünleri.

C vitamini: brokoli, brüksel lahanası, lahana, karnabahar, patates, ıspanak, çilek, domates suyu, domates, turunçgiller.

Yan etkileri

Birçok insan biraz vitaminin iyi, çok vitamin almanın ise çok daha iyi olduğunu düşünür. Fakat bu her zaman doğru değildir. Bazı vitaminlerin vücutta yüksek dozda bulunması zehirleyici olabilir. Vitamin almadan önce, hangisinin size en uygunu olduğunu mutlaka doktorunuza danışın.